Ελλάδα… Η χώρα που γέννησε την Δημοκρατία και τον Δυτικό πολιτισμό. Η θέση της στον χάρτη(στο σταυροδρόμι Ανατολής και Δύσης) προκάλεσε πολλούς να την κατακτήσουν και να ελέγξουν την ανατολική Μεσόγειο.
Σοφία ΤζάνηΣε αντίθεση με τα άλλα ευρωπαϊκά κράτη, η Ελλάδα, εκτός από κάποιες περιοχές(Ιόνια νησιά και Δωδεκάνησα) κατακτήθηκε από την Οθωμανική Αυτοκρατορία-όπως και τα υπόλοιπα βαλκανικά κράτη-, με συνέπεια μια ΤΕΛΕΙΩΣ ιδιόμορφη ιστορική πορεία και ταυτότητα. Όμως, είναι αδικαιολόγητο να ‘ρίχνουμε’ όλο το φταίξιμο για τα ιστορικά μας λάθη στην Αυτοκρατορία αυτή, που
Έτσι, κατάλαβαν ότι έπρεπε να κάνουν κάτι για να δημιουργήσουν ένα κράτος(στα δυτικοευρωπαϊκά πρότυπα). Πίστευαν, κάποιοι, ότι η Δύση θα βοηθούσε χωρίς ανταλλάγματα την νέα Ελλάδα που οραματίζονταν, γιατί ήταν απόγονος της σπουδαίας αρχαίας Ελλάδας που λάμπρυνε το ανθρώπινο πνεύμα. Πίστευαν, και λόγω του παλαιού βυζαντινού μεγαλείου, ότι αυτή η Ελλάδα έπρεπε να έχει για πρωτεύουσά της την Κωνσταντινούπολη, την άλλοτε Βασιλεύουσα, που έπεσε στα χέρια του Πορθητή την ‘αποφράδα μέρα’(05/05/1453).
Ότι έπρεπε να είναι, γιατί ήταν δικαίωμά της, ‘η Ελλάδα των 2 Ηπείρων και των 5 Θαλασσών’. Ευρώπη και Ασία, καθώς και Αιγαίο και Ιόνιο Πέλαγος, Βόσπορος, Εύξεινος Πόντος και Μεσόγειος Θάλασσα. Με την πίστη έμειναν! Οι Μ. Δυνάμεις(από την Επανάσταση του 1821 ως και τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο οι Μ. Βρετανία, Γαλλία, Ρωσία(και ΕΣΣΔ και-λιγότερο- σύγχρονη Ρωσία), Γερμανία(η Δυτική κυρίως επί ‘Ψυχρού Πολέμου’) και Γερμανία(λιγότερο η Ιταλία) και μετά τον Β’ Παγκόσμιο μαζί με τις παραπάνω και ίσως και περισσότερο από αυτές οι Η.Π.Α.) ΠΡΙΝ ακόμα από την Επανάσταση αναλώθηκαν σε έναν ανταγωνισμό στην Α. Μεσόγειο για την κυριαρχία στην περιοχή, που συνεχίζεται ως σήμερα. Ανά περίοδο ‘υποστήριζαν’ και ‘(υπο)βοηθούσαν’ ως και έλεγχαν ΑΜΕΣΑ ή ΕΜΜΕΣΑ αλλά φανερά ή τα βαλκανικά κράτη που επαναστατούσαν κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ή την Αυτοκρατορία. Έτσι, έκριναν κατά ένα ποσοστό την έκβαση των επαναστάσεων και τα σύνορα που προέκυπταν μετά από κάθε διαμάχη
Στην περίπτωση της Ελλάδας, οι Μ. Δυνάμεις ‘έφτιαξαν’ για την χώρα… το κράτος από την αρχή. Επέλεξαν πρωτεύουσα(Ναύπλιο αρχικά, Αθήνα τελικά, λόγω κυρίως του Παρθενώνα και του αρχαιοελληνικού κλέους που το μνημείο αποπνέει διαχρονικά, παρά τα μύρια όσα έχει περάσει από ανθρώπινα λάθη και εγκλήματα), επέλεξαν ανώτατο άρχοντα(1ος βασιλιάς ορίστηκε ο Όθων(Όθωνας Α’ ο τίτλος του ως ‘ελέω Θεού βασιλέως της Ελλάδας’), πρίγκιπας της Βαυαρίας, αν και ήταν μόλις 17 ετών. Ακόμα και η επιλογή του άρχοντα έγινε με σκέψη προς το συμφέρον των Μ. Δυνάμεων.
Ανήκε σε ουδέτερη χώρα αλλά, λόγω ηλικίας και συμφωνίας των Δυνάμεων, θα ήταν ο δικός τους άνθρωπος στην νέα Ελλάδα. Της οποίας η έκταση αυξανόταν με το πέρασμα του χρόνου, όταν και όσο οι ‘ευεργέτιδες’ χώρες επιθυμούσαν. Το ΚΥΡΙΟΤΕΡΟ όμως είναι αυτό: η δομή του νέου κράτους ήταν δυτικοευρωπαϊκή και οι ανώτερες θέσεις ‘πιασμένες’ από μέλη της Βαυαρικής ακολουθίας του Όθωνα. Αυτό ήταν κάτι πολύ απότομο για τους μαθημένους στο ‘σαρίκι’ Έλληνες. Από τότε φάνηκε το χάσμα ανάμεσα στην Ελλάδα και την Ευρώπη. Χρειαζόταν χρόνος για να γεφυρωθεί το χάσμα ανάμεσά τους, αλλά η Ιστορία εξελισσόταν και εξελίσσεται κάθε λεπτό και το μεγαλώνει ολοένα ως τις μέρες μας. Όλα στην Ελλάδα ήταν ξένα και εχθρικά. Γι’ αυτό οι Έλληνες δεν άντεξαν και απαίτησαν(1844) Σύνταγμα.
Ως τότε ο Όθωνας βασίλευε ελέω Θεού… και Μ. Δυνάμεων. Όποιος δεν συμμορφωνόταν μόνος του, του το θύμιζε η Βαυαρική Αντιβασιλεία που επηρέαζε και κατηύθυνε, μαζί με τους πρεσβευτές των Μ. Δυνάμεων, τον νεαρό βασιλιά και τις τύχες της Ελλάδας. Ακόμα και το Σύνταγμα φανέρωνε το παραπάνω. Οι όποιοι ‘πολιτικοί παράγοντες’ υπήρξαν και εμφανίστηκαν στο αυτόνομο ελληνικό βασίλειο το 1832, επέλεξαν-είχαν άραγε επιλογή ή δεν τους ένοιαζε κάτι άλλο παρά η εξουσία;- τον ρόλο του πιονιού και του κομπάρσου. Πέρα από ορισμένες εξαιρέσεις, αυτόν τον ρόλο διατηρούν και σήμερα. Έχουν κέρδος από αυτό την εξουσία(έστω και ‘περιορισμένης ευθύνης) και τα οφέλη της. Αυτές οι ομάδες επίσης έχουν ως χαρακτηριστικό τους την συσπείρωση γύρω από 2 κεντρικά και μεγάλα αντίπαλα κομματικά κέντρα, με εξαίρεση τα 3 ‘ξενικά κόμματα’-πειθήνια όργανα Γαλλίας, Αγγλίας και Ρωσίας. Αυτοί οι σχηματισμοί συγκέντρωναν στους κόλπους τους πολλούς οπαδούς. Την πλειοψηφία του πληθυσμού, όταν άρχισαν να εμφανίζονται και μικρότερα κόμματα. Αυτός όλος ο ετερόκλιτος όχλος δεν ψήφιζε ένα συγκεκριμένο κόμμα για το κοινό καλό(υπήρχαν και τέτοιοι βέβαια). Περίμενε και κάποια ‘ανταπόδοση’.
Από αυτή την προσμονή φτάσαμε στα ρουσφέτια, που απαιτούσαν και το ανάλογο αντίτιμο για τον ‘ευεργέτη πολιτικό’. Αυτή η πρακτική συνεχίζεται… Το πιο κοινό αίτημα από ιδρύσεως νεοελληνικού κράτους είναι ο διορισμός στο Δημόσιο. Με αποτέλεσμα την διόγκωσή του και την ανεπαρκή και κακή λειτουργία και στελέχωσή τους από ανίκανους και αγενείς τουλάχιστον υπαλλήλους. Άλλο αίτημα είναι η απαλλαγή από τον στρατό ή η υπηρεσία όσο πιο κοντά στο σπίτι γίνεται. Βέβαια ο κάθε ψηφοφόρος ήθελε και ζητούσε ως και τα πλέον περίεργα και ανέφικτα από τον πολιτικό και το κόμμα που ‘υποστήριζε’ και είναι αδύνατον να αναφερθεί κανείς σε όλα τα αιτήματα των οπαδών. Άλλη μια παθογένεια του ελληνικού πολιτικού συστήματος είναι η οικογενειοκρατία(τα ‘τζάκια’ στην καθομιλουμένη-και συχνά καταλληλότερη, λόγω του αυθορμητισμού της, γλώσσα να δείξει και θίξει όλα όσα ταλανίζουν την χώρα που λέγεται Ελλάδα).
Εμφανίστηκε στην Ελλάδα από τα τέλη του 19ου αι. αλλά ΚΥΡΙΑΡΧΗΣΕ από τα μέσα του 20ου και ΚΥΡΙΑΡΧΕΙ ως σήμερα, δίνοντάς μας μόνο αρνητικά δείγματα εξουσίας και θετικά αναξιοπιστίας… Οι βασιλείς διαδέχθηκαν ο ένας τον άλλον(η δυναστεία των Γλύξμπουργκ ακολούθησε μετά την έκπτωση του Όθωνα και βασίλευσε ως το τέλος της μοναρχίας στην Ελλάδα το 1974-5), οι δικτατορίες επίσης βοήθησαν στην οπισθοδρόμηση του κράτους-παρόλο που και σε δυτικά κράτη υπήρξαν με εξίσου καταστροφικά αλλά διαφορετικά αποτελέσματα για την εξέλιξή τους- αλλά τα ‘τζάκια’ ήταν αναμμένα πάντα. Ακόμα και την Κατοχή και τον Εμφύλιο που μας ισοπέδωσε άντεξαν! Μονοπωλούσαν πλούτο και εξουσία, τον μοίραζαν κατάλληλα στους ‘ανθρώπους τους’. Βασίλειο αναξιοκρατίας, ευνοιοκρατίας, αναρχίας, γραφειοκρατίας, πολιτικής δημαγωγίας, κατάχρησης εξουσίας, καταλήστευση και κατάχρηση δημοσίου πλούτου, προδοσίας, έλλειψης πολιτικού και όχι μόνο ήθους και, τέλος(;), εξουσιομανίας(πάθος για την καρέκλα) κατάντησε η χώρα και τέτοια παραμένει και αφότου έβγαλε την κορώνα και δεν στρατοκρατείται.
Οι θέσεις ειδικά στον δημόσιο τομέα και στα άλλα περιζήτητα επαγγέλματα ήταν από τις κύριες αιτίες πόλωσης και διχασμού, μεταφορικού και κυριολεκτικού. Τα κόμματα και οι ‘ιδεολογίες’ τους ως και οικογένειες χώρισαν πρόσκαιρα ή μόνιμα. Η βία, η νοθεία, η χειραγώγηση ψήφου, η προπαγάνδα των εκάστοτε ΜΜΕ και τα ‘ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα’ πάντα χαρακτήριζε τις ελληνικές εκλογικές αναμετρήσεις, είτε με τον πιο ωμό τρόπο είτε με πιο έμμεσο ‘πολιτικά πολιτισμένο’ τρόπο. Για να δημιουργηθεί όλο αυτό το οικοδόμημα της σύγχρονης Ελλάδας, οι Μ. Δυνάμεις, προσέφεραν στην νεοσύστατη χώρα πόρους, έχοντας σχέδιο.
Της παραχώρησαν ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ και μαζί ένα δάνειο!!! Από τότε ξεκινά το ‘φέσι’(που αντικατέστησε το προηγούμενο). Ή για την ακρίβεια από το 1824. Από την εποχή της Επανάστασης δηλ. το μέλλον μας είναι υποθηκευμένο. Και να πεις ότι τα χρήματα γίνονται κάτι, υπομένεις. Αλλά τα περισσότερα σπαταλούνται στην πολιτική πρακτική που στηρίζει τον δικομματισμό και ευνοεί την ανάμειξη των Μ. Δυνάμεων στο εσωτερικό της Ελλάδας και στις αποφάσεις που η Πολιτεία λαμβάνει(;).
Με αποτέλεσμα να απαιτείται και νέος δανεισμός, και νέα επιβάρυνση, για να γίνει με τις σωστές προδιαγραφές ένα έργο κοινής ωφέλειας. Και εξαιτίας αυτής της πολιτικής να απαιτούνται πρόσθετα χρήματα, γιατί μέρος των πόρων καταχράστηκαν από τους εκτελούντες το έργο ή από τους πολιτικούς που αποφάσισαν και εποπτεύουν την πορεία και ολοκλήρωσή του. Να λοιπόν τα δάνεια-είναι άραγε μόνο αυτά;- του ελληνικού κράτους από το 1824 ως το 2008:
Το δημόσιο χρέος στο ελληνικό κράτος από το 1824 Του Τάσου Ηλιαδάκη*
Α. 1824-1897
Την περίοδο αυτή η Ελλάδα πήρε 10 εξωτερικά δάνεια, συνολικά 770 εκ. γαλ. φράγκα (στο εξής γ.φ.). Κατά μέσο όρο η τιμή έκδοσης κυμάνθηκε στο 72,54%, δηλαδή χρεώθηκε 770 εκ. γ.φ. αλλά “στο χέρι” πήρε 464,1 εκ. γ.φ., τα υπόλοιπα ήταν τιμή έκδοσης και διάφορα άλλα έξοδα-κρατήσεις, ή πιο απλά ήταν το… κοινωνικό έργο των τραπεζών.Αναλυτικότερα: 1
Δύο δάνεια από την Αγγλία κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης το 1824 και το 1825, συνολικά 2,8 εκ. λίρες στερλίνες (στο εξής λ.σ.) ή 70.261.000 γ.φ. 2 Ένα, 60 εκ. γ.φ. με την εκλογή του Όθωνα ως βασιλιά της Ελλάδας, το 1832.
Δύο επί Κουμουνδούρου, το 1879 και το 1890, συνολικά 180 εκ. γ.φ.
Πέντε επί Χ. Τρικούπη το 1882-1885 και το 1886-1881, συνολικά 450 εκ. γ.φ. και τέλος
Ένα επί Σωτηρόπουλου-Ράλλη το 1893, 9.739.000 εκ. γ.φ.
Α. 1824-1897
Την περίοδο αυτή η Ελλάδα πήρε 10 εξωτερικά δάνεια, συνολικά 770 εκ. γαλ. φράγκα (στο εξής γ.φ.). Κατά μέσο όρο η τιμή έκδοσης κυμάνθηκε στο 72,54%, δηλαδή χρεώθηκε 770 εκ. γ.φ. αλλά “στο χέρι” πήρε 464,1 εκ. γ.φ., τα υπόλοιπα ήταν τιμή έκδοσης και διάφορα άλλα έξοδα-κρατήσεις, ή πιο απλά ήταν το… κοινωνικό έργο των τραπεζών.Αναλυτικότερα: 1
Δύο δάνεια από την Αγγλία κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης το 1824 και το 1825, συνολικά 2,8 εκ. λίρες στερλίνες (στο εξής λ.σ.) ή 70.261.000 γ.φ. 2 Ένα, 60 εκ. γ.φ. με την εκλογή του Όθωνα ως βασιλιά της Ελλάδας, το 1832.
Δύο επί Κουμουνδούρου, το 1879 και το 1890, συνολικά 180 εκ. γ.φ.
Πέντε επί Χ. Τρικούπη το 1882-1885 και το 1886-1881, συνολικά 450 εκ. γ.φ. και τέλος
Ένα επί Σωτηρόπουλου-Ράλλη το 1893, 9.739.000 εκ. γ.φ.
Αι. Τα δάνεια της ανεξαρτησίας
- Κατά κοινή ομολογία υποκίνησαν τους δύο εμφύλιους το 1824. Όπως έλεγε ο Γκούρας, “χρυσού λαλούντος άπας άπρακτος λόγος”.3 Επί πλέον ήταν προφανές ότι θα επικρατούσε εκείνο το κόμμα που θα έπαιρνε το δάνειο, καθ’ όσον, “νόμος και ισχύς αι λίραι του δανείου”.
- Με την εξαγορά βουλευτών και στρατιωτικών διέφθειραν τον κοινοβουλευτισμό και τη διοίκηση. Όπως γράφει ο Παπατσώνης, “δια το μέσον του δανείου τούτου, εδιώρισαν εις όλας τας επαρχίας οπαδούς των υπαλλήλους”4.
- Κατά κοινή ομολογία υποκίνησαν τους δύο εμφύλιους το 1824. Όπως έλεγε ο Γκούρας, “χρυσού λαλούντος άπας άπρακτος λόγος”.3 Επί πλέον ήταν προφανές ότι θα επικρατούσε εκείνο το κόμμα που θα έπαιρνε το δάνειο, καθ’ όσον, “νόμος και ισχύς αι λίραι του δανείου”.
- Με την εξαγορά βουλευτών και στρατιωτικών διέφθειραν τον κοινοβουλευτισμό και τη διοίκηση. Όπως γράφει ο Παπατσώνης, “δια το μέσον του δανείου τούτου, εδιώρισαν εις όλας τας επαρχίας οπαδούς των υπαλλήλους”4.
Η πελατειακή διαχείριση των δανείων είχε στρέψει την αιχμή του δόρατος προς τη δύναμη της εποχής, τις οπλικές δυνάμεις, με τις μαζικές βαθμοδοσίες, το οικονομικό κόστος των οποίων κάλυπταν τα δάνεια. Οπως επισημάνθηκε “κατάντησε το έθνος να έχει υπέρ των 12.000 αξιωματικούς”, σε σύνολο οπλικών δυνάμεων 20.000 ανδρών 5.
- Οι περισσότεροι καπετάνιοι εμφάνιζαν περισσότερους άνδρες για να επωφελούνται τους επιπλέον μισθούς. Έτσι ο Γκούμας έπαιρνε μισθούς για 12.000 άνδρες ενώ είχε μόνο 3.000 6. Αυτήν την ευρεμισθία ο λαός την τιτλοποίησε με το σκωπτικό, “ο καπετάν ένας”, δηλαδή έπαιρνε πολλούς μισθούς για τους άνδρες του, ενώ είχε μόνον ένα, τον εαυτόν του. 7 Δεν είχαν απομείνει ούτε 20.000 λίρες για να σωθεί το Μεσολόγγι, όπως λέει ο Παπαρηγόπουλος. 8 Το “ταμείον κενόν”, όπως ενημέρωνε τη Βουλή η Επιτροπή Ταμείου. 9 Η κυβέρνηση έκτοτε επωνομάσθη ψωροκώσταινα” 10.
Το 1825 η κυβέρνηση θα κηρύξει την πρώτη πτώχευση. Τον Απρίλιο του 1926, αναλαμβάνοντας η κυβέρνηση Α. Ζαΐμη, στο ταμείο υπήρχαν μόνο 16 γρόσια, ουτε μία λίρα! Καθαρή δανειακή πρόσοδος από μεν το πρώτο δάνειο των 800.000 λιρών, 36%. Από το δεύτερο των 2 εκ. λιρών το 10,5%.
Το 1825 η κυβέρνηση θα κηρύξει την πρώτη πτώχευση. Τον Απρίλιο του 1926, αναλαμβάνοντας η κυβέρνηση Α. Ζαΐμη, στο ταμείο υπήρχαν μόνο 16 γρόσια, ουτε μία λίρα! Καθαρή δανειακή πρόσοδος από μεν το πρώτο δάνειο των 800.000 λιρών, 36%. Από το δεύτερο των 2 εκ. λιρών το 10,5%.
Α2 Οθωνική περίοδος
Το δάνειο των 60 εκ. γ.φ. του Όθωνα εγγυήθηκαν οι τρεις Μεγάλες Δυνάμεις (στο εξής Μ.Δ.) κάθε μία το ένα τρίτο.
Η τρίτη δόση των 20 εκ. γ.φ. ουδέποτε καταβλήθηκε στην Ελλάδα. Κατακρατήθηκε από τη δανειοδότρια τράπεζα για την εξυπηρέτηση του δανειου. Από τις υπόλοιπες δύο δόσεις, 40 εκ. γ.φ., το 56,8% κατακρατήθηκε στο εξωτερικό, το υπόλοιπο σπαταλήθηκε από την αντιβασιλεία και σε έξοδα του Βαυαρικού στρατού.11. Τέλος, το 1835, στο δημόσιο ταμείο υπήρχαν 1,8 εκ. δρχ. και απ’ αυτά έπρεπε να καλυφθούν τα ελλείμματα 1833-35 και η εξυπηρέτηση του δανείου, που ήταν 2,7 εκατ. δρχ.
Το δάνειο των 60 εκ. γ.φ. του Όθωνα εγγυήθηκαν οι τρεις Μεγάλες Δυνάμεις (στο εξής Μ.Δ.) κάθε μία το ένα τρίτο.
Η τρίτη δόση των 20 εκ. γ.φ. ουδέποτε καταβλήθηκε στην Ελλάδα. Κατακρατήθηκε από τη δανειοδότρια τράπεζα για την εξυπηρέτηση του δανειου. Από τις υπόλοιπες δύο δόσεις, 40 εκ. γ.φ., το 56,8% κατακρατήθηκε στο εξωτερικό, το υπόλοιπο σπαταλήθηκε από την αντιβασιλεία και σε έξοδα του Βαυαρικού στρατού.11. Τέλος, το 1835, στο δημόσιο ταμείο υπήρχαν 1,8 εκ. δρχ. και απ’ αυτά έπρεπε να καλυφθούν τα ελλείμματα 1833-35 και η εξυπηρέτηση του δανείου, που ήταν 2,7 εκατ. δρχ.
Τελικά η καθαρή πρόσοδος, από το δάνειο, για την Ελλάδα ήταν 14,2%. Στο τέλος του 1859 η Ελλάδα έναντι του δανείου χρωστούσε υπερτριπλάσια των όσων λογιστικά είχε επωφεληθεί από το δάνειο, ενώ από το 1843 είχαμε τη δεύτερη χρεοκοπία.
Α3. Τρικουπική περίοδος
Κατά την περίοδο αυτή κυρίαρχος θα αναδυθεί ο έμπιστος των ανακτόρων Α. Συγγρός. Ήταν ο άνθρωπος που εξασφάλιζε στο Ελληνικό Δημόσιο δανειοδότες, στους οποίους συμμετείχε και ο ίδιος. Ήταν ο άνθρωπος που από τη δανειακή πρόσοδο εκτελούσε δημόσια έργα (Ισθμός Κορίνθου, σιδηρόδρομοι Λαυρίου, Θεσσαλίας κλπ.). Ήταν ο υπερεργολάβος με ό τι αυτό σημαίνει.
Κατά την περίοδο αυτή κυρίαρχος θα αναδυθεί ο έμπιστος των ανακτόρων Α. Συγγρός. Ήταν ο άνθρωπος που εξασφάλιζε στο Ελληνικό Δημόσιο δανειοδότες, στους οποίους συμμετείχε και ο ίδιος. Ήταν ο άνθρωπος που από τη δανειακή πρόσοδο εκτελούσε δημόσια έργα (Ισθμός Κορίνθου, σιδηρόδρομοι Λαυρίου, Θεσσαλίας κλπ.). Ήταν ο υπερεργολάβος με ό τι αυτό σημαίνει.
Από την άλλη πλευρά ο Χ. Τρικούπης θα αναδυθεί σε πρωταθλητή του εξωτερικού δανεισμού. Την περίοδο του ελληνικού βασιλείου 1832-1893 στον Τρικούπη χρεώνεται το 58,4% του εξωτερικού δανεισμού, με 450 εκ. γ.φ. Παρ’ όλα αυτά το 1893 θα έχουμε την τρίτη χρεοκοπία. Τον αιώνα αυτόν μέχρι το 1897, ο συνολικός δανεισμός έφθασε στα 770 εκ. γ.φ., από τα οποία “στο χέρι πήρε” 389 εκ. γ.φ. ή το 50,5%. Μέχρι το 1993 είχε αποσβέσει 472 εκ., δηλαδή το 120% των όσων δανειακά εισέπραξε και πάλι χρωστούσε 631,4 εκ., δηλαδή το 82% των όσων είχε δανεισθεί. Την ίδια χρονιά τα ετήσια έσοδα του ελληνικού κράτους ήταν 64 εκ. φ. δηλαδή μόλις το 10% του εξωτερικού δημόσιου χρέους.
Το 1898 η Ελλάδα θα τεθεί υπό τον Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο και ταυτόχρονα θα της παραχωρηθεί δάνειο 150 εκ. φ. Απ’ αυτό το 62% καταβλήθηκε ως αποζημίωση της Οθ. Αυτοκρατορίας (παραχώρηση Θεσσαλίας, πόλεμος 1897), 15% χρησιμοποιήθηκε για κάλυψη των ελλειμμάτων, το 20% στο κυμαινόμενο χρέος και το 3% στα έξοδα έκδοσης.
Β. 1900-1945
Β1. 1902-1914
Η περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται από την ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα και την υποχώρηση του κρατικού 12. Την ίδια αυτή εποχή η Αθήνα αντιμετωπίζει τον Μακεδονικό αγώνα και από το 1912 τους Βαλκανικούς. Μέχρι το 1909 συνεχίζεται η ανεπάρκεια διαχείρισης των δημοσιονομικών13. Οι αθηναϊκές συντεχνίες με ψήφισμα τους τον Δεκέμβριο του 1908 διεκήρυτταν ότι δεν δέχονται πια νέους φόρους “προς συντήρηση εν τη αρχή του εκάστοτε κόμματος”14, ενώ η εισαγγελία Θεσ/κης θα επέμβει για διασπάθιση του δημοσίου χρήματος κατά την εγκατάσταση των προσφύγων στη Μακεδονία 15. Την περίοδο αυτή συνομολογήθηκαν τέσσερα εξωτερικά δάνεια, συνολικά 521 εκ. φ. Τα δύο πρώτα (76 εκ. φ.) μέχρι το 1910 και το τέταρτο 335 εκ. φ. το 1914.
Η περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται από την ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα και την υποχώρηση του κρατικού 12. Την ίδια αυτή εποχή η Αθήνα αντιμετωπίζει τον Μακεδονικό αγώνα και από το 1912 τους Βαλκανικούς. Μέχρι το 1909 συνεχίζεται η ανεπάρκεια διαχείρισης των δημοσιονομικών13. Οι αθηναϊκές συντεχνίες με ψήφισμα τους τον Δεκέμβριο του 1908 διεκήρυτταν ότι δεν δέχονται πια νέους φόρους “προς συντήρηση εν τη αρχή του εκάστοτε κόμματος”14, ενώ η εισαγγελία Θεσ/κης θα επέμβει για διασπάθιση του δημοσίου χρήματος κατά την εγκατάσταση των προσφύγων στη Μακεδονία 15. Την περίοδο αυτή συνομολογήθηκαν τέσσερα εξωτερικά δάνεια, συνολικά 521 εκ. φ. Τα δύο πρώτα (76 εκ. φ.) μέχρι το 1910 και το τέταρτο 335 εκ. φ. το 1914.
Η δανειακή πρόσοδος χρησιμοποιήθηκε:
- Υπέρ της εξυπηρέτησης των ήδη υπαρχόντων εξωτερικών δανείων.
- Υπέρ της διεξαγωγής των Βαλκανικών πολέμων και
- Στην ενσωμάτωση των νέων περιοχών που προέκυψαν μετά τους Βαλκανικούς.
Με απλά λόγια τα νέα δάνεια ξεπλήρωναν τα παλιά.
- Υπέρ της εξυπηρέτησης των ήδη υπαρχόντων εξωτερικών δανείων.
- Υπέρ της διεξαγωγής των Βαλκανικών πολέμων και
- Στην ενσωμάτωση των νέων περιοχών που προέκυψαν μετά τους Βαλκανικούς.
Με απλά λόγια τα νέα δάνεια ξεπλήρωναν τα παλιά.
Β2. 1915-1923
Η Ελλάδα του διχασμού εν μέσω του Α΄ΠΠ. Στη συνέχεια θα βιώσει τη Μικρασιατική καταστροφή και να βρεθεί με τους πρόσφυγες απ’ αυτήν.
Η οικονομική πορεία διαρθρώνεται από τις μεγάλες, έκτακτες πολεμικές δαπάνες (περίπου 6,2 δισ. δρχ.). Είναι περίοδος έξαρσης του εσωτερικού δανεισμού και σχεδόν έλλειψης εξωτερικού.
Η Ελλάδα του διχασμού εν μέσω του Α΄ΠΠ. Στη συνέχεια θα βιώσει τη Μικρασιατική καταστροφή και να βρεθεί με τους πρόσφυγες απ’ αυτήν.
Η οικονομική πορεία διαρθρώνεται από τις μεγάλες, έκτακτες πολεμικές δαπάνες (περίπου 6,2 δισ. δρχ.). Είναι περίοδος έξαρσης του εσωτερικού δανεισμού και σχεδόν έλλειψης εξωτερικού.
Στον εξωτερικό δανεισμό υπάρχουν δύο μυστικά γερμανικά δάνεια, από 40 εκ. μάρκα έκαστο προς την κυβέρνηση Σκουλούδη το 1915 και 1916. Τα δάνεια κρατήθηκαν εντελώς μυστικά, ακόμα και από τη Βουλή και ουδαμού αναγραφόμενα. Η μυστικότητα αυτή θα αποτελέσει θέμα της ποινικής δικαιοσύνης το 1918. Στο ειδικό δικαστήριο ο Σκουλούδης θα υποστηρίξει ότι κρατήθηκε μυστικό για να μην εκλειφθεί ως ένδειξη γερμανοφιλίας.
Τέλος υπήρξε ένα μικρό δάνειο καναδικό 8 εκ. $. Επίσης και ένα για την εξαγορά, από τη Γαλλία, της σιδηροδρομικής γραμμής Θεσ/κης-Κων/λης, την οποία είχε καταλάβει ο ελληνικός στρατός το 1913.
Τέλος υπήρξε ένα μικρό δάνειο καναδικό 8 εκ. $. Επίσης και ένα για την εξαγορά, από τη Γαλλία, της σιδηροδρομικής γραμμής Θεσ/κης-Κων/λης, την οποία είχε καταλάβει ο ελληνικός στρατός το 1913.
Β3. Μεσοπόλεμος 1924-1932
Με τη Μικρασιατική καταστροφή ο ελληνισμός θα βρεθεί σε αμηχανία και σύγχυση. Από το 1924 μέχρι το 1928 ο κοινοβουλευτισμός θα βρεθεί σε οξύτατη κρίση, με 12 κυβερνήσεις, δηλαδή κάθε 4,5 μήνες και άλλη κυβέρνηση και με αποκορύφωμα το παγκαλικό “Θόδωρος κερνά και Θόδωρος πίνει”. 16
Με τη Μικρασιατική καταστροφή ο ελληνισμός θα βρεθεί σε αμηχανία και σύγχυση. Από το 1924 μέχρι το 1928 ο κοινοβουλευτισμός θα βρεθεί σε οξύτατη κρίση, με 12 κυβερνήσεις, δηλαδή κάθε 4,5 μήνες και άλλη κυβέρνηση και με αποκορύφωμα το παγκαλικό “Θόδωρος κερνά και Θόδωρος πίνει”. 16
Ο Βενιζέλος θα επιστρέψει και θα κερδίσει τις εκλογές του 1928, με 223 έδρες από τις 250. Έχει επιστρέψει συμβιβαστικός για να γεφυρώσει το χάσμα του διχασμού και είχε στόχο τον αστικό εκσυγχρονισμό. Η τετραετία του θα είναι περίοδος κοινοβουλευτικής ομαλότητας.
Τα επιτακτικότερα προβλήματα είναι το προσφυγικό και η σταθεροποίηση της δραχμής που η αξίας της είχε πέσει στο δέκατο πέμπτο της προπολεμικής. Η φορολογική επιβάρυνση παραμένει δυσβάστακτη. Σε σχέση με την προπολεμική έχει αυξηθεί κατά 37 φορές.
Από το 1924 μέχρι το 1930 εισέρρευσαν στην Ελλάδα 1,16 δισ. χρυσά φράγκα, εκ των οποίων το 78% ήταν δάνεια.17
Την περίοδο 1924-1931 συνομολογήθηκαν εννιά εξωτερικά δάνεια, συνολικά 992 εκ. φρ. ή 14,9 δισ. δρχ. 18 Τα δάνεια αυτά προήλθαν από την Αγγλία κατά 48%, τις ΗΠΑ κατά 31% και τα υπόλοιπα σε μονοψήφια ποσοστά από Βέλγιο, Σουηδία, Γαλλία, Ολλανδία, Ελβετία, Αίγυπτο και Ιταλία.
Τα δάνεια χρησιμοποιήθηκαν για την αποκατάσταση των προσφύγων, την εξυπηρέτηση του εξωτερικού δανεισμού, τη σταθεροποίηση της δραχμής και παραγωγικά.
Τα επιτακτικότερα προβλήματα είναι το προσφυγικό και η σταθεροποίηση της δραχμής που η αξίας της είχε πέσει στο δέκατο πέμπτο της προπολεμικής. Η φορολογική επιβάρυνση παραμένει δυσβάστακτη. Σε σχέση με την προπολεμική έχει αυξηθεί κατά 37 φορές.
Από το 1924 μέχρι το 1930 εισέρρευσαν στην Ελλάδα 1,16 δισ. χρυσά φράγκα, εκ των οποίων το 78% ήταν δάνεια.17
Την περίοδο 1924-1931 συνομολογήθηκαν εννιά εξωτερικά δάνεια, συνολικά 992 εκ. φρ. ή 14,9 δισ. δρχ. 18 Τα δάνεια αυτά προήλθαν από την Αγγλία κατά 48%, τις ΗΠΑ κατά 31% και τα υπόλοιπα σε μονοψήφια ποσοστά από Βέλγιο, Σουηδία, Γαλλία, Ολλανδία, Ελβετία, Αίγυπτο και Ιταλία.
Τα δάνεια χρησιμοποιήθηκαν για την αποκατάσταση των προσφύγων, την εξυπηρέτηση του εξωτερικού δανεισμού, τη σταθεροποίηση της δραχμής και παραγωγικά.
Την ίδια περίοδο η εξυπηρέτηση του εξωτερικού δανεισμού απορροφούσε το 29% των τακτικών εσόδων.
Συνολικά την περίοδο 1824-1932 είχαμε δανεισθεί από το εξωτερικό 2,2 δισ. χρ. φρ. Μέχρι το 1932 είχαμε αποσβέσει 2,38 δισ. χρ. φρ. δηλαδή 183 περισσότερα απ’ όσα είχαμε δανεισθεί και πάλι χρωστούμε 2 δισ. χρ. ερ.
Το 1932 είχαμε την τέταρτη πτώχευση.
Συνολικά την περίοδο 1824-1932 είχαμε δανεισθεί από το εξωτερικό 2,2 δισ. χρ. φρ. Μέχρι το 1932 είχαμε αποσβέσει 2,38 δισ. χρ. φρ. δηλαδή 183 περισσότερα απ’ όσα είχαμε δανεισθεί και πάλι χρωστούμε 2 δισ. χρ. ερ.
Το 1932 είχαμε την τέταρτη πτώχευση.
Μέχρι το 1945 δεν θα υπάρξει νέος εξωτερικός δανεισμός ενώ θα παγώσει, λόγω παγκόσμιας κρίσης, η εξυπηρέτηση των παλαιών.
Γ. 1946-1966
Ανασυγκρότηση και ανάπτυξη
Πρώτο μέλημα της χώρας η ανασυγκρότηση της από την κατοχική καταστροφή που είχε φθάσει 33 φορές το εθνικό εισόδημα του 1946.
Το δεύτερο πρόβλημα ήταν ο εμφύλιος και το τρίτο οι υπέρογκες στρατιωτικές δαπάνες, οι μεγαλύτερες στη Δ. Ευρώπη 19 και που έφθαναν στο 27,5% των συνολικών εξόδων.
Τα προβλήματα μέχρι το 1952-53 θα τα αντιμετωπίσουν συνολικά 18 κυβερνήσεις που θα προχωρήσουν σε οκτώ υποτιμήσεις. Κατά μέσο όρο κάθε 5,5 μήνες και άλλη κυβέρνηση και κάθε χρονιά και υποτίμηση.
Το δημ. χρέος (στο εξής Δ.Χ.) συντίθεται από το προπολεμικό και το μεταπολεμικό. Το προπολεμικό, μέχρι το 1962 ήταν υπερτριπλάσιο του μεταπολεμικού. Στο προπολεμικό ΔΧ το 90% καταλάμβανε ο προπολεμικός εξωτερικός δανεισμός. Την περίοδο 1962-67 οι ελληνικές κυβερνήσεις θα διακανονίσουν το 97% του προπολεμικού εξωτερικού Δ.Χ., το οποίο μαζί με τους τόκους ανερχόταν στα 6,41 δισ. δρχ. Μέχρι το 1955 η Ελλάδα είχε συνάψει μόνο τρία εξωτερικά δάνεια, συνολικά 145 εκ. $. Στη συνέχεια θα συνάψει άλλα 28 εξωτερικά, συνολικά 406,4 εκ. $. Ο μετακατοχικός δανεισμός προήλθε κατά 58,4% από τις ΗΠΑ, κατά 19% από τη Δ. Γερμανία και κατά 14,36% από την Αγγλία. Τα υπόλοιπα από διεθνείς οργανισμούς. Για την εξυπηρέτηση του μετακατοχικού εξωτερικού δανεισμού η Ελλάδα κατέβαλε το 128% της δανειακής προσόδου που λογιστικά είχε πάρει!
Δ. Δικτατορία, 1967-1974
Περίοδος υπέρογκου εσωτερικού δανεισμού, ο οποίος και τετραπλασιάσθηκε. Αντίθετα ο εξωτερικός δανεισμός σημειώνει μικρή αύξηση.
Συνολικά 19 εξωτερικά δάνεια, μόλις στο 6,4% του νέου Δ.Χ. εξ αυτών το 92,2% ήταν σε $., ενώ η αγγλική λίρα απουσίαζε.
Την περίοδο αυτή εμφανίζονται τα δάνεια σε συνάλλαγμα.
Πρόκειται για δάνεια εργοληπτικών εταιρειών, τα οποία έπαιρναν από το εξωτερικό, υπό την εγγύηση του Ελληνικού Δημοσίου. Στη συνέχεια τα παραχωρούσαν στο Ελληνικό Δημόσιο προς εκτέλεση δημοσίων έργων, με ανάδοχους τις εν λόγω εταιρείες. Συνολικά συνομολογήθηκαν 59 τέτοια δάνεια. Προφανώς το Ελληνικό Δημόσιο δεν είναι ο δανειολήπτης, έτσι δεν θεωρείται εξωτερικός δανεισμός. Στο νέο Δ.Χ. ο δανεισμός σε συνάλλαγμα αντιπροσώπευε το 23,6%.
Συνολικά 19 εξωτερικά δάνεια, μόλις στο 6,4% του νέου Δ.Χ. εξ αυτών το 92,2% ήταν σε $., ενώ η αγγλική λίρα απουσίαζε.
Την περίοδο αυτή εμφανίζονται τα δάνεια σε συνάλλαγμα.
Πρόκειται για δάνεια εργοληπτικών εταιρειών, τα οποία έπαιρναν από το εξωτερικό, υπό την εγγύηση του Ελληνικού Δημοσίου. Στη συνέχεια τα παραχωρούσαν στο Ελληνικό Δημόσιο προς εκτέλεση δημοσίων έργων, με ανάδοχους τις εν λόγω εταιρείες. Συνολικά συνομολογήθηκαν 59 τέτοια δάνεια. Προφανώς το Ελληνικό Δημόσιο δεν είναι ο δανειολήπτης, έτσι δεν θεωρείται εξωτερικός δανεισμός. Στο νέο Δ.Χ. ο δανεισμός σε συνάλλαγμα αντιπροσώπευε το 23,6%.
Ε. Μεταπολίτευση 1975-1981
Το προπολεμικό εξωτερικό Δ.Χ., λόγω του διακανονισμού 1962-67 βαίνει συνεχώς μειούμενο. Από το 4% του συνολικού Δ.Χ. το 1974 θα πέσει το 1981 στο 0,6%.
Ο μεταπολεμικός εξωτερικός, κατά μέσο όρο, στο 3,9% των τακτικών εσόδων.
Συνολικά έχουμε 24 εξωτερικά δάνεια. Τρία από την γαλλική κυβέρνηση και τα υπόλοιπα από διεθνείς οργανισμούς και τράπεζες. Κυριαρχία του δολαρίου και απουσία της αγγλικής λίρας.
Η επιδείνωση του Δ.Χ. προέρχεται από την αύξηση του εσωτερικού δανεισμού.
Ο μεταπολεμικός εξωτερικός, κατά μέσο όρο, στο 3,9% των τακτικών εσόδων.
Συνολικά έχουμε 24 εξωτερικά δάνεια. Τρία από την γαλλική κυβέρνηση και τα υπόλοιπα από διεθνείς οργανισμούς και τράπεζες. Κυριαρχία του δολαρίου και απουσία της αγγλικής λίρας.
Η επιδείνωση του Δ.Χ. προέρχεται από την αύξηση του εσωτερικού δανεισμού.
Στ. 1981-1989
Μετά το 1974 ο δημόσιος τομέας διευρύνεται εντυπωσιακά.
Μεταξύ 1978-87 οι απασχολούμενοι στην κεντρική διοίκηση -ΔΕΚΟ από 300.000 θα αυξηθούν σε 460.000. Μαζί δε με τις δημόσιες τράπεζες, προβληματικές και τις ελεγχόμενες από το Δημόσιο επιχειρήσεις θα φθάσουν τις 640.000.
Μεταξύ 1978-87 οι απασχολούμενοι στην κεντρική διοίκηση -ΔΕΚΟ από 300.000 θα αυξηθούν σε 460.000. Μαζί δε με τις δημόσιες τράπεζες, προβληματικές και τις ελεγχόμενες από το Δημόσιο επιχειρήσεις θα φθάσουν τις 640.000.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του υπ. Οικονομικών και εισηγητικές εκθέσεις επί του προϋπολογισμού, τα ελλείμματα του ευρύτερα δημόσιου τομέα, από το 13,4% επί του ΑΕΠ το 1981 θα φθάσουν το 1989 στο 26,1%. Τα ελλείμματα θα καλυφθούν κατά 106% από τον δανεισμό.
Το 1985 η Ελλάδα ήταν παγκόσμια πρώτη στο κατά κεφαλήν Δ.Χ. Το Δ.Χ. είχε αρχίσει να προσδιορίζει την ύπαρξη της οικονομίας και όχι την ανάπτυξή της.
Το 1985 η Ελλάδα ήταν παγκόσμια πρώτη στο κατά κεφαλήν Δ.Χ. Το Δ.Χ. είχε αρχίσει να προσδιορίζει την ύπαρξη της οικονομίας και όχι την ανάπτυξή της.
Το διάστημα 1982-89, κατά μέσο όρο, η συνολική εξυπηρέτηση του Δ.Χ. κάλυψε το 33,61% των τακτικών εσόδων της ίδιας περιόδου. Μεταξύ το 1975-87 συνομολογήθηκαν 18,4 δισ. $. εξωτερικών δανείων, εκ των οποίων το 81% διετέθει για την εξυπηρέτηση των δανείων.
Η προσφυγή στον εξωτερικό δανεισμό έγινε για έργα συγκοινωνιακής, αγροτικής και αστικής υποδομής. Ένα, το 1982, για την αποκατάσταση των ζημιών από τους σεισμούς στην Καλαμάτα το 1981 και ένα για την υποστήριξη του ισοζυγίου πληρωμών.
Προφανώς μετά το 1824 ο εξωτερικός δανεισμός είχε γίνει έσοδο τακτικό και έξοδο υπέρβαρο.
Ζ. 1974-2008
α. εξωτερικό Δ.Χ
1990 2.452,4 δισ. δρχ.
1993 5.236,8 δισ. δρχ.
2004 2.503 εκ. ευρώ
2008 1.632 εκ. ευρώ
β. Δ.Σ. ποσοστό του ΑΕΠ
1974 22,5% του ΑΕΠ
1981 31,2% του ΑΕΠ
1987 56,1% του ΑΕΠ
1990 80,7% του ΑΕΠ
1993 111,6% του ΑΕΠ
2004 108,5% του ΑΕΠ
2008 97,16% του ΑΕΠ
Η προσφυγή στον εξωτερικό δανεισμό έγινε για έργα συγκοινωνιακής, αγροτικής και αστικής υποδομής. Ένα, το 1982, για την αποκατάσταση των ζημιών από τους σεισμούς στην Καλαμάτα το 1981 και ένα για την υποστήριξη του ισοζυγίου πληρωμών.
Προφανώς μετά το 1824 ο εξωτερικός δανεισμός είχε γίνει έσοδο τακτικό και έξοδο υπέρβαρο.
Ζ. 1974-2008
α. εξωτερικό Δ.Χ
1990 2.452,4 δισ. δρχ.
1993 5.236,8 δισ. δρχ.
2004 2.503 εκ. ευρώ
2008 1.632 εκ. ευρώ
β. Δ.Σ. ποσοστό του ΑΕΠ
1974 22,5% του ΑΕΠ
1981 31,2% του ΑΕΠ
1987 56,1% του ΑΕΠ
1990 80,7% του ΑΕΠ
1993 111,6% του ΑΕΠ
2004 108,5% του ΑΕΠ
2008 97,16% του ΑΕΠ
Πηγές: Απολογισμοί ελληνικού κράτους, Στατιστικά Δελτία Τράπεζας της Ελλάδος
(Σημειώσεις)
1. Την ίδια εποχή η Αγγλία είχε δανείσει σε χώρες της Λατινικής Αμερικής 18,5 εκ. λίρες στερλίνες (λ.σ.), αλλά οι δανειολήπτες “πήραν στο χέρι” 11 εκ., δηλαδή το 60% των όσων χρεώθηκαν.
2. Την εποχή εκείνη 1 λ.σ.=25,01 γ.φ.
3. Καν. Δεληγιάννης, Απομνημονεύματα, Τ2, σ. 210
4. Π. Παπατσώνης, Απομνημονεύματα, σ. 79
5. Αμβρ. Φραντζής, Επιτομή της Ιστορίας…, Τ2, σ. 295 σημ. 1
Αρχεία Ελληνικής Επανάστασης, Τ4, σελ. 456 Prokes Osten, Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης, Τ1, σελ. 439
6. Κ. Παπαρρηγόπουλος, σ. 167, Μακρυγιάννης, Απομνημονεύματ, σ. 181
7. Μιχ. Οικονόμου, Ιστορικά της Ελληνικής Παλιγγενεσίας, Τ2, σ. 25,
Σπηλιάδης, Απομνημονεύματα, Τ2, σ. 260 σημ. 1
8. Κ. Παπαρρηγόπουλος, σ. 171
9. Φωτάκος, Απομνημονεύματα, Τ2, σ. 293, Αρχεία Ελληνικής Επανάστασης, Τ4, σ. 244, Θ. Ρηγόπουλος, Απομνημονεύματα, σ. 41, Ι. Ορλάνδος, Ο Ορλάνδος απολογούμενος ενώπιον του κοινού, σ. 46
10. Θ. Ρηγόπουλος, ο.π., σ. 41
11. Γ. Κολοκοτρώνης, Απομνημονεύματα, χειρόγραφο Β., σ. 74,
Θ. Ρηγόπουλος, σ. 168, Γ. Κρέμος, Νεοτάτη Γενική Ιστορία, σ. 1020-1021,
Ανασ. Γούδας, Βίοι Παράλληλοι, Τ7, σ. 56, Ν. Βλάχος, Ιστορία της Ελλάδος, σ. 27-28, Α. Σκανδάμης, Η. Τριαντακονταετία της βασιλείας του Όθωνα, σ. 520, Σ. Μαρκεζίνης, Πολιτική Ιστορία της Νεοτέρας Ελλάδος, Τ2, σ. 42
12. Σπ. Κορώδης, Η εργατική πολιτική των ετών 1909-1918, σ. 14,
Ξ. Ζολώτας, Η Ελλάδα στο στάδιο της εκβιομηχανήσεως, σ. 108
13. Λ. Κορομηλάς, Εισηγήσεις επί του προϋπολογισμού του 1912, Δελτίο Υπ. Οικονομικών 1912, σ. 283. 284., Αθ. Ευταξίας, Ενώπιον του Οικονομικού Αδιεξόδου, σ. 51 Εφημ. Συζητήσεων Βουλής 12.12.1911, σ. 1363, 1364
14. Αρ. Θεοδωρίδης, Η Επανάστασις και το έργο αυτής σ. 132, 135, 137, Κ. Οικονόμου, Σκέψεις επί της καταστάσεως, σ. 7,48, Ν. Ζορμπάς, Απομνημονεύματα, σ. 17, 124-125, Θ. Πάγκαλος, Απομνημονεύματα, Τ1, σ. 92-93, Σ. Μελάς, Η Επανάστασις του 1909, σ. 201, Α. Ανδρεάδης, Έργα, Τ2, σ. 545
15. Αθ. Ευταξίας, Το οικονομικόν πρόβλημα και το εθνικόν μας μέλλον, σ. 46, Πρακτικά Β Βουλής 17.12.1914
16. Ι. Μεταξάς, Ημερολόγιο, Τ5, σ. 461 σημ. 1, Ν. Καστρινός, Αλ. Παπαναστασίου, σ. 153
17. Ηλιαδάκης, Δανεική Κοινωνικοποίηση (διδακτορικό), σ. 311
18. Ηλιαδάκης, ο.π., σ. 313-314
19. Νέα Οικονομία, Τ6, 1950, Γ. Καρτάλης, Εισηγητική έκθεση επί του προϋπολογισμού 1950-51, σ. 19-20, Χρ. Ευελπίδης, Εισηγητική 1952-53, σ. 4, 43, Σ. Λιναρδάτος, Από τον Εμφύλιο στην Χούντα, Τ2, σ. 57.
* Ο Τάσος Μ. Ηλιαδάκης είναι μαθηματικός, πολιτειολόγος, Δρ.
Κοινωνιολογίας, καθηγητής Σχολής Εθνικής Ασφάλειας
Δημοσιεύθηκε στην εφημερία ΠΑΤΡΙΣ, 3/11/2009
ΠΗΓΗ: http://www.alfavita.gr/artra/art4_11_9_928.php
(Σημειώσεις)
1. Την ίδια εποχή η Αγγλία είχε δανείσει σε χώρες της Λατινικής Αμερικής 18,5 εκ. λίρες στερλίνες (λ.σ.), αλλά οι δανειολήπτες “πήραν στο χέρι” 11 εκ., δηλαδή το 60% των όσων χρεώθηκαν.
2. Την εποχή εκείνη 1 λ.σ.=25,01 γ.φ.
3. Καν. Δεληγιάννης, Απομνημονεύματα, Τ2, σ. 210
4. Π. Παπατσώνης, Απομνημονεύματα, σ. 79
5. Αμβρ. Φραντζής, Επιτομή της Ιστορίας…, Τ2, σ. 295 σημ. 1
Αρχεία Ελληνικής Επανάστασης, Τ4, σελ. 456 Prokes Osten, Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης, Τ1, σελ. 439
6. Κ. Παπαρρηγόπουλος, σ. 167, Μακρυγιάννης, Απομνημονεύματ, σ. 181
7. Μιχ. Οικονόμου, Ιστορικά της Ελληνικής Παλιγγενεσίας, Τ2, σ. 25,
Σπηλιάδης, Απομνημονεύματα, Τ2, σ. 260 σημ. 1
8. Κ. Παπαρρηγόπουλος, σ. 171
9. Φωτάκος, Απομνημονεύματα, Τ2, σ. 293, Αρχεία Ελληνικής Επανάστασης, Τ4, σ. 244, Θ. Ρηγόπουλος, Απομνημονεύματα, σ. 41, Ι. Ορλάνδος, Ο Ορλάνδος απολογούμενος ενώπιον του κοινού, σ. 46
10. Θ. Ρηγόπουλος, ο.π., σ. 41
11. Γ. Κολοκοτρώνης, Απομνημονεύματα, χειρόγραφο Β., σ. 74,
Θ. Ρηγόπουλος, σ. 168, Γ. Κρέμος, Νεοτάτη Γενική Ιστορία, σ. 1020-1021,
Ανασ. Γούδας, Βίοι Παράλληλοι, Τ7, σ. 56, Ν. Βλάχος, Ιστορία της Ελλάδος, σ. 27-28, Α. Σκανδάμης, Η. Τριαντακονταετία της βασιλείας του Όθωνα, σ. 520, Σ. Μαρκεζίνης, Πολιτική Ιστορία της Νεοτέρας Ελλάδος, Τ2, σ. 42
12. Σπ. Κορώδης, Η εργατική πολιτική των ετών 1909-1918, σ. 14,
Ξ. Ζολώτας, Η Ελλάδα στο στάδιο της εκβιομηχανήσεως, σ. 108
13. Λ. Κορομηλάς, Εισηγήσεις επί του προϋπολογισμού του 1912, Δελτίο Υπ. Οικονομικών 1912, σ. 283. 284., Αθ. Ευταξίας, Ενώπιον του Οικονομικού Αδιεξόδου, σ. 51 Εφημ. Συζητήσεων Βουλής 12.12.1911, σ. 1363, 1364
14. Αρ. Θεοδωρίδης, Η Επανάστασις και το έργο αυτής σ. 132, 135, 137, Κ. Οικονόμου, Σκέψεις επί της καταστάσεως, σ. 7,48, Ν. Ζορμπάς, Απομνημονεύματα, σ. 17, 124-125, Θ. Πάγκαλος, Απομνημονεύματα, Τ1, σ. 92-93, Σ. Μελάς, Η Επανάστασις του 1909, σ. 201, Α. Ανδρεάδης, Έργα, Τ2, σ. 545
15. Αθ. Ευταξίας, Το οικονομικόν πρόβλημα και το εθνικόν μας μέλλον, σ. 46, Πρακτικά Β Βουλής 17.12.1914
16. Ι. Μεταξάς, Ημερολόγιο, Τ5, σ. 461 σημ. 1, Ν. Καστρινός, Αλ. Παπαναστασίου, σ. 153
17. Ηλιαδάκης, Δανεική Κοινωνικοποίηση (διδακτορικό), σ. 311
18. Ηλιαδάκης, ο.π., σ. 313-314
19. Νέα Οικονομία, Τ6, 1950, Γ. Καρτάλης, Εισηγητική έκθεση επί του προϋπολογισμού 1950-51, σ. 19-20, Χρ. Ευελπίδης, Εισηγητική 1952-53, σ. 4, 43, Σ. Λιναρδάτος, Από τον Εμφύλιο στην Χούντα, Τ2, σ. 57.
* Ο Τάσος Μ. Ηλιαδάκης είναι μαθηματικός, πολιτειολόγος, Δρ.
Κοινωνιολογίας, καθηγητής Σχολής Εθνικής Ασφάλειας
Δημοσιεύθηκε στην εφημερία ΠΑΤΡΙΣ, 3/11/2009
ΠΗΓΗ: http://www.alfavita.gr/artra/art4_11_9_928.php
Από τα όσα διαβάζουμε, κάποιες φορές η Ελλάδα έλαβε μικρότερο ποσό χρημάτων από το συμφωνημένων, λόγω των μη συμφωνημένων κρατήσεων των τραπεζών! Φυσικά, το κράτος(ο λαός δηλ.) χρεωνόταν ΟΛΟ το συμφωνηθέν ποσό. Τα δε χρήματα πήγαν, τις περισσότερες περιπτώσεις, σε δωροδοκίες δημοσίων λειτουργών(‘λάδωμα’), σπατάλες λόγω διαμαχών(ως και εμφυλίων συρράξεων) με αιτία/αφορμή την διαχείριση με τρόπο ωφέλιμο σε αντίπαλα ιδιωτικά συμφέροντα, εξυπηρέτηση προηγούμενων δανειακών υποχρεώσεων, συντήρηση κομματικού μηχανισμού(και όλων των ‘λειτουργών’ και ‘λειτουργιών’ του), έξοδα συμμετοχής σε πολέμους(Βαλκανικοί, 2 Παγκόσμιοι, Εμφύλιος, Μικρασιατική Εκστρατεία), ανασυγκρότηση χώρας μετά από δύσκολες συγκυρίες(περιπέτειες 1914-1922, Κατοχή και Εμφύλιος), ενσωμάτωση νέων περιοχών και πληθυσμών καθώς και των Μικρασιατών προσφύγων στην Ελλάδα, διενέργεια δημοσίων έργων και έργων κοινής ωφέλειας(με τον δαπανηρό και επιβλαβή ελληνικό τρόπο που αυτή συντελείται), αντιμετώπιση εκτάκτων αναγκών(π.χ. φυσικές καταστροφές)…
Από όλη αυτή την κατάσταση, η Ελλάδα ‘κληροδότησε’ στις επόμενες γενεές ένα διαρκώς μεγάλο ως τεράστιο έλλειμμα(που πολλές φορές όταν ήταν μικρό στην πραγματικότητα ήταν… κρυφά όμως μεγάλο). Μετά από πολλές περιπέτειες, εσωτερικές και εξωτερικές, και αφού είχε χάσει, λόγω μετανάστευσης ένα μεγάλο μέρος του καλού ανθρώπινου δυναμικού της, η Ελλάδα άρχισε τις διαδικασίες ένταξής της στην Ε.Ο.Κ.. Όλοι πίστεψαν, και με την βοήθεια των ‘γλυκών λόγων’ των πολιτικών, ότι ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ η Ελλάδα θα άλλαζε σελίδα, ίσως και βιβλίο, και θα γινόταν ένα δυτικοευρωπαϊκό κράτος-πρότυπο. Τι λάθος! Ακόμα και όλα τα καλά της ένταξης, η χώρα τα κατέστρεψε.
Ο πλούτος, κυρίως με την μορφή των επιχορηγήσεων και των επιδοτήσεων, πήγε στους συνήθεις σκοπούς και στις συνηθισμένες ‘τσέπες’. Η δομή του κράτους ΔΕΝ άλλαξε, παρά μόνο εσώρουχο! Δυστυχώς, ο Έλληνας άλλαξε, προς το χειρότερο. Ο νεοέλληνας έγινε ο χειρότερος εχθρός της χώρας που αγαπά… να μισεί. Είναι πιόνι, με την θέλησή του κάποτε, των ‘τζακιών’. Ευνοεί και εκτρέφει μια κατάσταση παρακμής και οπισθοδρόμησης. Βλάπτει και την εικόνα και την ουσία της Ελλάδας και ό τι αυτή η χώρα σημαίνει ή μπορεί θεωρητικά να γίνει.
Οι συνέπειες είναι φανερές παντού: εκπαίδευση, υγεία, αστικό περιβάλλον, φύση, οικονομία, αθλητισμός, εξωτερική και εσωτερική πολιτική κ.λπ.. Έπρεπε να περάσουν 35 χρόνια από την Μεταπολίτευση και τα όσα οι νεόπλουτοι και οι γόνοι πολιτικοί της υποσχέθηκαν και δεν τήρησαν για να μάθουμε ή να αναγκαστούμε να παραδεχθούμε ότι ΔΕΝ ΕΙΜΑΣΤΕ δυτικοευρωπαϊκό κράτος και ΓΙΑ ΜΙΑ ΑΚΟΜΑ ΦΟΡΑ οι Μ. Δυνάμεις χρησιμοποίησαν το καράβι μας και αφού άρπαξαν ό, τι μπόρεσαν το εγκαταλείπουν τσακισμένο μαζί με εμάς πάνω. Αλλά κάθονται και μας κοιτάζουν οι καρχαρίες όλοι τους για να μας κατασπαράξουν όταν το πλοίο ‘ΕΛΛΑΣ’ διαλυθεί τελείως.
Και ότι ΔΕΝ έχουμε ηγέτες αλλά τυχοδιώκτες και ανίκανους ηγετίσκους. Οι οποίοι στους δύσκολους καιρούς που ζούμε-προϊόν πειράματος των μεγάλων κέντρων εξουσίας-, φοβούνται και κρύβονται από τον λαό τους ή στα ‘παλάτια’ τους ή στην Βουλή για να μην δεχθούν τις συνέπειες της πολιτικής τους. Έπρεπε τώρα να γυρίσουμε 30 χρόνια πίσω για να δούμε ότι ουσιαστικά μας ‘έμπασαν’ στην Ε.Ο.Κ.(Ε.Ε. μετέπειτα) και ΜΟΝΟΙ μας ΔΕΝ θα περνούσαμε ούτε απ’ έξω από την έδρα του οργανισμού, σύμφωνα με τα κριτήρια ένταξης σ’ αυτόν!
ΟΡΟΙ ΠΡΟΣΧΏΡΗΣΗΣ
α) Νομικές απαιτήσεις
Η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση ήταν πάντα μια πολιτική και οικονομική διαδικασία ανοιχτή προς όλα τα ευρωπαϊκά κράτη που είναι έτοιμα να υπογράψουν τις ιδρυτικές συνθήκες και να αποδεχτούν εξολοκλήρου το δίκαιο της ΕΕ. Βάσει του άρθρου 237 της Συνθήκης της Ρώμης «κάθε ευρωπαϊκό κράτος μπορεί να ζητήσει να γίνει μέλος της Κοινότητας».
Το άρθρο ΣΤ της συνθήκης του Μάαστριχτ προσθέτει ότι τα κράτη μέλη θα έχουν «κυβερνητικά συστήματα [που θα] βασίζονται σε δημοκρατικές αρχές».
Η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση ήταν πάντα μια πολιτική και οικονομική διαδικασία ανοιχτή προς όλα τα ευρωπαϊκά κράτη που είναι έτοιμα να υπογράψουν τις ιδρυτικές συνθήκες και να αποδεχτούν εξολοκλήρου το δίκαιο της ΕΕ. Βάσει του άρθρου 237 της Συνθήκης της Ρώμης «κάθε ευρωπαϊκό κράτος μπορεί να ζητήσει να γίνει μέλος της Κοινότητας».
Το άρθρο ΣΤ της συνθήκης του Μάαστριχτ προσθέτει ότι τα κράτη μέλη θα έχουν «κυβερνητικά συστήματα [που θα] βασίζονται σε δημοκρατικές αρχές».
β) Τα κριτήρια της Κοπεγχάγης
Το 1993, ύστερα από αιτήσεις των πρώην κομμουνιστικών κρατών να προσχωρήσουν στην Ένωση, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καθόρισε τα τρία κριτήρια τα οποία θα πρέπει να πληροί ένα κράτος προκειμένου να γίνει μέλος της ΕΕ. Πριν από την προσχώρησή τους, τα νέα μέλη πρέπει να διαθέτουν τα εξής:
· σταθερούς θεσμούς που εγγυώνται τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τον σεβασμό και την προστασία των μειονοτήτων,
· λειτουργική οικονομία της αγοράς και ικανότητα αντιμετώπισης της ανταγωνιστικής πίεσης και των δυνάμεων της αγοράς στο εσωτερικό της Ένωσης,
· ικανότητα ανάληψης των υποχρεώσεων του μέλους, συμπεριλαμβανομένης της στήριξης για την επίτευξη των στόχων της Ένωσης. Θα πρέπει να διαθέτουν δημόσια διοίκηση ικανή να εφαρμόζει και να διαχειρίζεται τη νομοθεσία της ΕΕ στην πράξη.
· σταθερούς θεσμούς που εγγυώνται τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τον σεβασμό και την προστασία των μειονοτήτων,
· λειτουργική οικονομία της αγοράς και ικανότητα αντιμετώπισης της ανταγωνιστικής πίεσης και των δυνάμεων της αγοράς στο εσωτερικό της Ένωσης,
· ικανότητα ανάληψης των υποχρεώσεων του μέλους, συμπεριλαμβανομένης της στήριξης για την επίτευξη των στόχων της Ένωσης. Θα πρέπει να διαθέτουν δημόσια διοίκηση ικανή να εφαρμόζει και να διαχειρίζεται τη νομοθεσία της ΕΕ στην πράξη.
γ) Η διαδικασία προσχώρησης
Οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις πραγματοποιούνται ανάμεσα στην εκάστοτε υποψήφια χώρα και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία εκπροσωπεί την ΕΕ. Όταν ολοκληρωθούν οι διαπραγματεύσεις, η έγκριση για την προσχώρηση μιας νέας χώρας στην ΕΕ πρέπει να είναι ομόφωνη από τα ήδη υπάρχοντα κράτη μέλη που συνέρχονται στο Συμβούλιο. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πρέπει να δώσει τη συγκατάθεσή του με θετική ψήφο από την απόλυτη πλειοψηφία των μελών του. Όλες οι συνθήκες προσχώρησης πρέπει να επικυρωθούν από τα κράτη μέλη και τα υποψήφια κράτη μέλη σύμφωνα με τις συνταγματικές διαδικασίες του εκάστοτε κράτους.
Οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις πραγματοποιούνται ανάμεσα στην εκάστοτε υποψήφια χώρα και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία εκπροσωπεί την ΕΕ. Όταν ολοκληρωθούν οι διαπραγματεύσεις, η έγκριση για την προσχώρηση μιας νέας χώρας στην ΕΕ πρέπει να είναι ομόφωνη από τα ήδη υπάρχοντα κράτη μέλη που συνέρχονται στο Συμβούλιο. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πρέπει να δώσει τη συγκατάθεσή του με θετική ψήφο από την απόλυτη πλειοψηφία των μελών του. Όλες οι συνθήκες προσχώρησης πρέπει να επικυρωθούν από τα κράτη μέλη και τα υποψήφια κράτη μέλη σύμφωνα με τις συνταγματικές διαδικασίες του εκάστοτε κράτους.
Κατά την περίοδο των διαπραγματεύσεων οι υποψήφιες χώρες λαμβάνουν βοήθεια από την ΕΕ, ώστε να μπορέσουν πιο εύκολα να συμβαδίσουν με τα κράτη μέλη σε οικονομικό επίπεδο. Για την προσχώρηση των 10 χωρών το 2004, διατέθηκε χρηματοδοτικό πακέτο ύψους 41 δισεκατομμυρίων ευρώ που είχε ως στόχο τη χρηματοδότηση διαρθρωτικών έργων προκειμένου οι νέες χώρες να μπορέσουν να ανταποκριθούν στα κριτήρια ένταξης.
http://europa.eu/abc/12lessons/lesson_3/index_el.htm
Παρά τα όσα αναφέρονται στην ιστοσελίδα http://ec.europa.eu/ellada/abc/greece_and_the_eu/index_el.htm για την Ευρωπαϊκή Ένωση στην Ελλάδα περί ισοτιμίας Ελλάδας-Ε.Ε., ενίσχυση της δημοκρατίας και προοπτικών για την οικονομία… Ειδικά το τελευταίο είναι χλευασμός στην χείριστη θέση που έχουμε περιέλθει! Η αλήθεια είναι ότι οι ‘πολιτικοί’ μας έπαιξαν το παιχνίδι των Μ. Δυνάμεων και καταχράστηκαν τα κονδύλια του οργανισμού υποβαθμίζοντας το βιοτικό μας επίπεδο και μειώνοντας την αγοραστική μας δύναμη συνεχώς. Το κερασάκι στην ευρωπαϊκή τούρτα ήταν η ένταξή μας στην Ο.Ν.Ε. και στην ‘ζώνη του ευρώ’(ή λυκόφωτος όπως αποδείχθηκε). Ούτε γι’ αυτή πληρούσαμε τα κριτήρια αλλά είμαστε ένα πρόσφορο έδαφος, λόγω ‘ηγεσίας’, για πειράματα πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά.
ΤΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΤΗΣ ΚΟΠΕΓΧΑΓΗΣ
Οι δεκατρείς χώρες, όταν ξεκίνησαν τις διαδικασίες ένταξης στην Ε.Ε, έπρεπε να ανταποκριθούν στα Κριτήρια της Κοπεγχάγης, όπως καθιερώθηκαν να ονομάζονται μετά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Κοπεγχάγης τον Ιούνιο 1993, προκειμένου να γίνουν αποδεκτά ως μέλη. Από τις δεκατρείς αυτές χώρες, οι δώδεκα εκπλήρωσαν τα Κριτήρια και προσχώρησαν πανηγυρικά στην Ε.Ε. Οι δέκα πρώτες κατά τη διάρκεια της Συνόδου Κορυφής στην Κοπεγχάγη στις 12 – 13 Δεκεμβρίου 2002. Το Πρωτόκολλο υπογράφηκε στην Αθήνα, στην Στοά του Αττάλου τον Απρίλιο 2004 ενώ η επίσημη είσοδος έγινε με φαντασμαγορικό και πανηγυρικό τρόπο την 1η Μαΐου 2004 στο Δουβλίνο. Οι υπόλοιπες δύο εντάχθηκαν την 1/1/2007.Τα Κριτήρια, που πρέπει να εκπληρώνονται κάθε φορά από τις υποψήφιες προς ένταξη χώρες είναι τα εξής
- Πολιτικό κριτήριο: ύπαρξη σταθερών θεσμών οι οποίοι να εγγυώνται τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου, τα δικαιώματα του ανθρώπου, το σεβασμό και την προστασία των μειονοτήτων.
- Οικονομικό κριτήριο: ύπαρξη βιώσιμης οικονομίας της αγοράς καθώς και την ικανότητα αντιμετώπισης των ανταγωνιστικών πιέσεων και των δυνάμεων της αγοράς στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
- Κριτήριο της υιοθέτησης του κοινοτικού κεκτημένου: την ικανότητα της υποψήφιας χώρας να επωμιστεί τις υποχρεώσεις της ως μέλους και, ειδικότερα, να υιοθετήσει τους στόχους της πολιτικής, οικονομικής και νομισματικής ένωσης.
Αποτέλεσμα όλων των παραπάνω δανεισμών, περιπετειών, παθογενειών, πολεμικών συρράξεων, ξένων επεμβάσεων/ παρεμβάσεων στα εσωτερικά της Ελλάδας, ήταν, εκτός από την… ΙΔΑΝΕΙΚΗ Ελλάδα ήταν και το ΤΕΡΑΣΤΙΟ οικονομικό έλλειμμα. Αλλά, όπως όλοι παραδέχονται, το έλλειμμα στην Ελλάδα είναι ΠΡΩΤΙΣΤΩΣ πολιτικό. Γιατί ελλείμματα έχουν όλες οι χώρες. Το τίμημα της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας! Εξαιτίας του ελλείμματος αυτού έφτασε το οικονομικό σε επίπεδα ρεκόρ(13,6% για το 2009) και το χρέος σε ποσοστό του Α.Ε.Π. 115,1%.( http://www.english.rfi.fr/europe/20100628-debts-and-deficits-europe)
Εξαιτίας αυτού καταφύγαμε στον ‘μηχανισμό στήριξης’ του Δ.Ν.Τ. http://www.imf.org/external/lang/Greek/np/exr/facts/glanceg.htm και της Ε.Ε.. Εξαιτίας αυτού υποθηκεύσαμε το μέλλον και τα όνειρά μας, υπογράφοντας την διακήρυξη της υποτέλειάς μας, το λεγόμενο ‘μνημόνιο’. http://infognomonpolitics.blogspot.com/2010/05/to.html Του οποίου, ποτέ δεν θα μάθουμε το παρασκήνιο, καθότι αυτή είναι η πολιτική του Ταμείου(να μην ανακοινώνονται όλες οι αποφάσεις για να μένουν οι λαοί στο σκοτάδι και να μην ξεσηκώνονται). Και το οποίο, κάθε τόσο ακούμε, δεν ξέρουμε ως πότε θα μας ‘καθοδηγεί’. Ακούγονται 2013, 2020 και ποιος ξέρει ποιο άλλο έτος θα τελειώσει η ‘επιτήρηση’.
Τα ερωτήματα που τίθενται τώρα είναι: Τι μπορούμε να κάνουμε εμείς, ως αντίδραση στην κατάσταση που έχει φθάσει η Ελλάδα; Ποια θέση πρέπει να πάρουμε στην Ιστορία; Να σκύψουμε το κεφάλι μοιρολατρικά στις επιθέσεις κάποιων ΜΜΕ(π.χ. γερμανικό FOCUS) ενάντια στο ιστορικό μας παρελθόν και στην αξιοπρέπειά μας; Ή να αποδείξουμε ότι ΜΠΟΡΟΥΜΕ να πάρουμε την κατάσταση στα χέρια μας ΑΠΑΙΤΩΝΤΑΣ το δίκιο μας; Πώς μπορούμε να δικαιωθούμε; Κάποιες χώρες στην Ευρώπη έδειξαν τον δρόμο.
Από την στιγμή λοιπόν που δεν υπάρχουν πλέον οι 3(Έλληνες) Σωματοφύλακες ή ο (Έλληνας)Ρομπέν των Δασών να παλέψει για μας ενάντια στους ‘κακούς’(αυτοί ήξεραν ποιοι ήταν οι αντίπαλοι, τώρα αυτοί είναι αόρατοι και πολυάριθμοι με εξουσία πολυπλοκότερη από ενός ανίκανου μονάρχη παλαιάς εποχής), το φωτεινό παράδειγμα για μας έρχεται από την Ισλανδία.
* Ο Τάσος Μ. Ηλιαδάκης είναι μαθηματικός, πολιτειολόγος, Δρ. Κοινωνιολογίας, καθηγητής Σχολής Εθνικής Ασφάλειας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου